Formy piernikarskie ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu

 

Małgorzata Mikulska-Wernerowicz
Krzysztof Lewandowski

Formy piernikarskie 

ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu

Katalog 

Wydawca: Muzeum Okręgowe w Toruniu

Toruń 2020

Sygnatura SIRr XXIXb/44

Książka poświęcona jest rzeźbionym, drewnianym formom piernikarskim ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu.

Autorzy opracowania podjęli się usystematyzowania wiedzy i zaprezentowania najnowszego stanu badań dotyczących form do pierników gromadzonych od ponad 100 lat w Toruniu.

Kolekcja Muzeum Okręgowego jest jedną z najświetniejszych tego typu w Polsce.

Przygotowany przez pracowników Muzeum katalog form piernikarskich jest efektem dwuletniej pracy  badawczej.

Przy okazji została wykonana doskonałej jakości dokumentacja wizualna toruńskiej kolekcji.

Każdy obiekt został sfotografowany, ze szczególnym uwzględnieniem i zaakcentowaniem subtelnego detalu rzeźbiarskiego.

Publikacja składa się z dziewięciu rozdziałów.

1. Przedmowa

2. Pierniki i piernikarstwo w Toruniu

3. Pierniki odpustowe

4. O tradycyjnym rzemiośle snycerskim. Z praktyki rzeźbiarza

5. W dobrej formie. O kolekcji form piernikarskich w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu

6. Wykaz form zaginionych

7. Wykaz motywów na formach z kolekcji Muzeum Okręgowego w Toruniu

8. Katalog form piernikarskich ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu

9. Wybrana literatura

Kolekcja form piernikarskich w Muzeum Okręgowym liczy 274 obiekty

W Katalogu zostały one pogrupowane w zależności od miejsca pochodzenia:

- formy z Koszalina i Gorzowa Wielkopolskiego

- formy z Malborka

- formy z Nowego Dworu Gdańskiego

- formy z Pasłęka

- formy z Elbląga

- formy z firmy Herrmanna Thomasa

- formy z firmy Gustawa Weesego

- formy z Fabryki Cukierniczej "Kopernika" S.A. w Toruniu

- formy ze Śląska

- formy nieznanego pochodzenia

- formy woskowe

- formy współczesne

Tematyka form obejmuje sceny z życia codziennego, postacie dam, kawalerów, pasterzy, pasterek, wieśniaczek i wieśniaków, przedstawienia zwierząt, motywy religijne, sceny biblijne, postacie świętych, motywy alegoryczne, motywy heraldyczne i geometryczne, ilustracje z bajek, karety, rękawiczki, serca, motywy składane, trójwymiarowe domki, kołyski, owoce, zwierzęta.

Świat wypalony w glinie

 

Paulina Grzonka

Świat wypalony w glinie 

Archetypy i symbole w życiu i twórczości Stanisława Zagajewskiego 

Wydawca: Włocławskie Towarzystwo Naukowe

Włocławek 2018

Sygnatura SIRr XXXIIIc/51

Książka "Świat wypalony w glinie. Archetypy i symbole w życiu i twórczości Stanisława Zagajewskiego" jest efektem wieloletnich badań naukowych autorki, których zwieńczeniem była rozprawa doktorska i uzyskanie tytułu doktora nauk humanistycznych w specjalizacji filozofia kultury i sztuki.

Publikacja porusza zagadnienia z zakresu filozofii i antropologii kultury.

Jej nadrzędnym celem jest przybliżenie szerszemu gronu odbiorców sylwetki wyjątkowego człowieka, którego życie wymyka się wszelkim ocenom i interpretacjom.

Stanisław Zagajewski (?-2008) to rzeźbiarz samouk, przedstawiciel sztuki prymitywnej, porównywany z Nikiforem.

Był sierotą, który dzieciństwo spędził w domach dziecka.

Znaleziono go w 1929 roku na schodach kościoła św. Barbary w Warszawie.

Był słabego zdrowia.

Imał się różnych zajęć.

Od najmłodszych lat jego pasją było rzeźbienie w glinie.

W 1952 roku po raz pierwszy pokazał szerszemu gronu odbiorców swoje prace.

Jego patronem był prof. Aleksander Jackowski z Instytutu Sztuki PAN.

W 1963 roku w Warszawie odbyła się pierwsza wystawa jego prac.

Dzięki współpracy z Cepelią (centralą rękodzieła ludowego i artystycznego) otrzymał w 1964 roku niewielki domek we Włocławku.

Opiekę nad nim roztoczyło Muzeum Kujawskie.

Odtąd jego talent samouka mógł rozkwitać.

Dziś właśnie w Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku znajduje się najwięcej jego rzeźb (Galeria przy ul. Zamczej) oraz przechowywane są materiały archiwalne z nim związane. 

Rozprawa została podzielona na pięć rozdziałów:

Rozdział I - Życie i twórczość Stanisława Zagajewskiego

Rozdział II - Rzeczywistość symboliczna w życiu i twórczości Stanisława Zagajewskiego

Rozdział III - Psychika indywidualna i rozwój osobowości Stanisława Zagajewskiego w ujęciu psychologii analitycznej Carla Gustawa Junga

Rozdział IV - Analiza i interpretacja twórczości Stanisława Zagajewskiego

Rozdział V - Stanisław Zagajewski jako jednostka twórcza

Bartłomiej Łyczak - Toruński cech rzeźbiarski i snycerka na obszarze jego oddziaływania w latach 1695-1793

 

Bartłomiej Łyczak

Toruński cech rzeźbiarski i snycerka na obszarze jego oddziaływania w latach 1695-1793

Wydawnictwo DiG

Warszawa 2018

Sygnatura SIRr  XXXIIIc/46

Dr Bartłomiej Łyczak jest historykiem sztuki, zajmuje się dziejami kultury Torunia i Prus Królewskich w okresie nowożytnym.

Jest wybitnym specjalistą w dziedzinie rzemiosła artystycznego, rzeźby i snycerki toruńskiej.

Rozprawa "Toruński cech rzeźbiarski i snycerka na obszarze jego oddziaływania w latach 1695-1793" poświęcona została miejscowemu cechowi, jego mistrzom oraz wartościom artystycznym ich dzieł.

Strefa zbytu wyrobów toruńskich rzeźbiarzy obejmowała Ziemię Chełmińską, Ziemię Michałowską, północno-wschodnią Wielkopolskę, Kujawy, północno-zachodnie Mazowsze i południowy skraj Pomorza Gdańskiego.

Książka jest kompendium wiedzy o nowożytnej toruńskiej snycerce.

Przedstawia temat zarówno od strony historycznej (organizacja rzemiosła, życiorysy mistrzów) jak i od strony artystycznej.

W rozdziale "Dzieje i działalność cechu rzeźbiarskiego w Toruniu" autor opisał historię cechu malarsko-rzeźbiarskiego, jego statut, organizację, majątek cechowy, stosunki korporacji z innymi cechami i Rada Miasta.

Kolejny rozdział "Funkcjonowanie osiemnastowiecznego warsztatu rzeźbiarskiego na przykładzie cechu toruńskiego" przedstawia hierarchię cechową, obowiązki i prawa rzemieślników:  terminatorów, czeladników, majstrów.

Przeczytamy w nim też  o technice rzeźbiarskiej i organizacji pracy w warsztacie.

Najobszerniejszy rozdział "Życie i twórczość mistrzów snycerskich zrzeszonych w toruńskim cechu malarsko-rzeźbiarskim" opisuje sylwetki majstrów:

• Joahann Jacob Edelwehr
• Christian Lange
• Simon Barck
• Greger der Bildhauer
• Matthias Paasche
• Georg Guhr
• Johann Anton Langenhan starszy
• Johann Ernst Debes
• Johann Anton Langenhan młodszy

Kolejny rozdział "Rzeźbiarze spoza cechu toruńskiego pracujący w mieście i w zasięgu oddziaływania tutejszego środowiska" dotyczy rzeźbiarzy chełmińskich, zamiejscowych oraz partaczy.

W rozdziale "Uwagi na temat zleceniodawców i ikonografia" opisano fundatorów poszczególnych elementów wyposażenia kościołów na obszarze oddziaływania toruńskiego środowiska rzeźbiarskiego.

Najważniejszymi zleceniodawcami byli duchowni zakonni (Jezuici, bernardyni, benedyktynki).

Za nimi szło duchowieństwo parafialne, inni duchowni, wierni i osoby prywatne.

Z fundatorami łączy się również kwestia ikonograficznego programu zamówienia.

Rzeźby figuralne zdobiące ołtarze były jednak dopełnieniem dzieł malarskich.

W rozdziale "Wartości artystyczne" Bartłomiej Łyczak [przedstawił rozwój form rzeźby i małej architektury oraz wykorzystywanie wzorników graficznych przez toruńskich rzeźbiarzy.

Porównał również toruński ośrodek snycerski do innych wybranych centrów rzeźbiarskich w Rzeczypospolitej i krajach ościennych.

Na ich tle toruńscy mistrzowie jawią się jako dobrzy rzemieślnicy, ale przeciętni artyści.

Bardzo ważną częścią rozprawy są ilustracje w liczbie aż 285 przedstawiające dzieła toruńskich warsztatów rzeźbiarskich.

Anna Błażejewska - Rzeźba w Prusach Krzyżackich do połowy XIV wieku

 

Anna Błażejewska

Rzeźba w Prusach Krzyżackich do połowy XIV wieku
Źródła stylu

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

Toruń 2012

SIRr XXXIIIc/37

Autorem rozprawy jest dr hab. Anna Błażejewska - kierownik Zakładu Historii Sztuki Średniowiecznej na Wydziale Nauk Historycznych UMK w Toruniu.

Monografia "Rzeźba w Prusach krzyżackich do połowy XIV wieku" to bardzo obszerne i szczegółowe naukowe opracowanie tematu.

Autorka z wielkim znawstwem sztuki średniowiecznej omawia zabytki ceramicznej rzeźby architektonicznej oraz kamiennej i drewnianej rzeźby sakralnej z okresu tworzenia się i dynamicznego wzrostu Państwa Zakonnego.

Autorka poddała dokładnej analizie wybrane ważne i charakterystyczne zabytki, które pozwalają uchwycić swoiste zjawiska artystyczne zachodzące na obszarze Państwa Krzyżackiego.

Sztuka Prus powstała oczywiście w wyniku importu pojedynczych dzieł sztuki niemieckiej oraz sprowadzania mistrzów kamieniarskich i snycerskich.

Bardzo szybko jednak na przełomie XIII i XIV wieku doszło do utworzenia  lokalnych warsztatów.

Przykłady rzeźby z Prus krzyżackich zostały więc omówione na szerokim tle rzeźby z głębi Niemiec - nadreńskiej, nadmozańskiej i saskiej.

Bogata dokumentacja fotograficzna sztuki krzyżackiej, ale również zachodniej, została załączona do książki, ilustrując rozważania badaczki oraz podnosząc walory poznawcze publikacji.