Zbrodnie niemieckie na Ziemi Dobrzyńskiej

 

Zbrodnie niemieckie na Ziemi Dobrzyńskiej
(byłe powiaty Lipno i Rypin) w latach 1939-1945

 pod redakcją: Andrzeja Szalkowskiego i Piotra Gałkowskiego

Wydawca: Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie

Rypin 2019

Sygnatura SIRr VIb/8-83

Publikacja przedstawia w pełni zbrodnie popełnione w okresie okupacji niemieckiej na ludności powiatów rypińskiego i lipnowskiego.

Monumentalny tom dotyczy zbrodni ludobójstwa popełnionej przez Niemców na Polakach i Żydach w latach 1939-1945.

Autorzy poszczególnych rozdziałów opisali eksterminację nauczycieli, duchowieństwa katolickiego, ziemian, ludności żydowskiej.

Przedstawiono zbrodnie Selbstschutzu, Gestapo, żandarmerii, Jagdkommando.

Prasa zawiera też zestawienie miejsc zbrodni na Ziemi Dobrzyńskiej i katalog zamordowanych Polaków.

Po raz pierwszy w badaniach historycznych przedstawiono szeroko sylwetki zbrodniarzy niemieckich.

Uzupełnieniem książki są wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych w największych miejscach zbrodni.

Do książki dołączono także szkic dotyczący strat kultury.

Autorzy planują w kolejnych publikacjach zająć się problemami wysiedleń, wywłaszczeń, germanizacji, pracy przymusowej, terroru, volkslisty.

Spis treści:

Piotr Gałkowski - Struktura administracyjna i organizacyjna aparatu okupacyjnego na Ziemi Dobrzyńskiej w latach 1939-1945

Piotr Gałkowski - Zbrodnicza działalność Selbstschutzu w Ziemi Dobrzyńskiej jesienią 1939 roku

Piotr Gałkowski, Błażej Krajewski - Zbrodnie popełnione przez Gestapo i żandarmerię niemiecką na terenie Ziemi Dobrzyńskiej (jesień 1944 - styczeń 1945)

Tomasz Kawski - Ludność żydowska Ziemi Dobrzyńskiej w katach 1939-1945. Próba bilansu

Błażej Krajewski - Eksterminacja duchowieństwa w powiatach Lipno i Rypin

Błażej Krajewski - Straty osobowe kadry nauczycielskiej w powiatach Lipno i Rypin

Piotr Gałkowski - Zbrodnie niemieckie na ziemiaństwie z powiatów Lipno i Rypin

Andrzej Szalkowski - Gwałty niemieckie na Polakach w okresie 1939-1945

Błażej Krajewski - Słownik biograficzny Polaków z Ziemi Dobrzyńskiej zamordowanych przez Niemców w latach 1939-1945

Piotr Gałkowski, Błażej Krajewski - Miejsca zbrodni niemieckich na Polakach na Ziemi Dobrzyńskiej i poza jej terenem

Piotr Gałkowski - Zbrodniarze niemieccy działający na terenie Ziemi Dobrzyńskiej

Piotr Gałkowski - Fakty i mity zbrodni popełnionych przez Niemców na terenie Ziemi Dobrzyńskiej w latach 1939-1945

Miron Bogacki, Grzegorz Kiarszys, Jadwiga Lewandowska, Agata Małkowska, Wiesław Małkowski - Nieinwazyjna inwentaryzacja i weryfikacja grobów masowych z II wojny światowej na podstawie wybranych miejsc z ziemi dobrzyńskiej

Dariusz Szpejenkowski - Niemiecka grabież dziel sztuki w polskich dworach na terenie historycznej Ziemi Dobrzyńskiej w okresie 1939-1945

Andrzej Szalkowski - Pamięć o ofiarach zbrodni niemieckich

Protokoły z przesłuchań świadków zbrodni niemieckich przez Okręgową Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Bydgoszczy (wybór i opracowanie Piotr Gałkowski)

Wykaz źródeł i literatury dotyczących zbrodni niemieckich  na Ziemi Dobrzyńskiej w latach 1939-1945 (opracowanie Piotr Gałkowski)

Stanisław Wesołowski - Moje przeżycia okupacyjne w Rypinie

 

Stanisław Wesołowski

Moje przeżycia okupacyjne w Rypinie (1939-1945)

redakcja, wstęp i przypisy Mirosław Krajewski

Wydanie drugie poprawione i uzupełnione

Wszechnica Edukacyjna i Wydawnicza Verbum

Rypin 2011

Sygnatura SIRr  XXXIIc/36

Doktor ekonomii Stanisław Wesołowski (1929-2012) jest autorem wspomnień  o przeżyciach wojennych.

Okupacji doświadczył jako kilkunastoletni chłopiec.

Rypin znalazł się wówczas w Okręgu Rzeszy Gdańsk - Prusy Zachodnie.

Wspomnienia zawierają dużą dozę faktów z okupacyjnego życia  młodego chłopca, jego rodziny, znajomych i przyjaciół.

Przed wojna Rypin był bardzo zróżnicowany pod względem narodowościowym..

Autor spisał wspomnienia wolny od  uprzedzeń i subiektywnych ocen.

Wspomnienia są rzetelna i wiarygodna kroniką okupacji niemieckiej.

Po wojnie Stanisław Wesołowski ukończył studia w Toruniu  i zawodowo związał się z Warszawa.

Pierwsze wydanie jego wspomnień ukazało się w 2006 roku na łamach czasopisma "Ziemia Dobrzyńska".

Cezariusz Papiernik - Wtedy się tańczyło

Cezariusz Papiernik

Wtedy się tańczyło
Opowiadania...  z odrobiną sentymentu i erotyki w tle 

Wszechnica Edukacyjna i Wydawnicza "Verbum

Warszawa - Brodnica 2017

Sygnatura SIRr XXXIIc/34

Cezary Papiernik urodził się przed wojną w Rypinie.

Działał aktywnie w harcerstwie.

Po wojnie ukończył studia dziennikarskie na Uniwersytecie Warszawskim.

Zaczynał jako reporter i publicysta prasowy.

Od początków istnienia związany był z Telewizją Polską.

Parał się reżyserią filmów dokumentalnych i oświatowych.

Był współautorem serii "Wielka historia małych miast".

Cezary Papiernik poświecił Rypinowi wiele wspomnień i opowiadań.

W zbiorach Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu dostępne są:

• Zapiski z warszawsko-rypińskiej dekady (2011)
• Opowiadania rypińskie (2015)
• Wtedy się tańczyło (2017)

Zbiór "Wtedy się tańczyło" składa się z dwunastu opowieści, w których autor powraca do lat swojego dzieciństwa i młodości.

Opowiadania dowodzą bezgranicznej miłości i przywiązania autora do Rypina.

Świadczą też o jego poczuciu humoru, zmyśle obserwacji i zamiłowaniu do anegdot.

Przybliżają nam ciekawe wydarzenia z życia codziennego i życia kulturalnego okresu PRL.

Parafia Ewangelicko-Augsburska w Rypinie

 

Jarosław Anuszewski, Piotr Gałkowski

Parafia Ewangelicko-Augsburska w Rypinie 

Wydawca: Parafia Ewangelicko-Augsburska

Rypin 2018

Sygnatura SIRr VIII/R-11

Parafia Ewangelicko-Augsburska w Rypinie ma długą historie.

Wiąże się ona nierozerwalnie z osadnictwem niemieckim.

Książka przybliża mieszkańcom Rypina długa historie obecności Niemców na Ziemi Dobrzyńskiej, ich osiągnięcia gospodarcze , edukacyjne i kulturowe.

Parafia Ewangelicko-Augsburska skupiała wokół siebie ludność niemiecką, zapewniała poczucie więzi i bezpieczeństwa.

Przynależność do kościoła pozwalała zachować tożsamość narodową i wiarę.

Publikacja ma charakter nowatorski, nie było dotąd monografii poruszającej dzieje ewangelicyzmu  i osadnictwa niemieckiego w Rypinie.

Praca ma układ chronologiczny.

Składa się z pięciu rozdziałów:

Rozdział 1 - Kolonizacja niemiecka w okolicach Rypina (XIV-XVIII wiek)

Rozdział 2 - Parafia Ewangelicko-Augsburska w Michałkach (1778-1888)

Rozdział 3 - Parafia Ewangelicko-Augsburska Rypin-Michałki (1888-1939)

Rozdział 4 - Parafie Ewangelicko-Augsburskie Rypin i Michałki (1939-1945)

Rozdział 5 - Parafia Ewangelicko-Augsburska w Rypinie (1945-2018)

Opracowanie uzupełniają aneksy:

- Zabytki Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Rypinie

- Pastorzy Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Rypinie

- Aneksy źródłowe

- Słownik Biograficzny szczególnie zasłużonych dla Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Rypinie

Maria Adamowska - Dzieje rypińskiej rodziny Meyów

 

Maria Adamowska

Dzieje rypińskiej rodziny Meyów

Wszechnica Edukacyjna i Wydawnicza "Verbum"

Rypin 2013

Sygnatura SIRr VIII/R-10

Maria Adamowska jest emerytowaną nauczycielką i wicedyrektorką Szkoły Podstawowej nr 1 w Rypinie, wychowawczynią wielu pokoleń rypinian.

Jej pasją jest poznawanie historii rodzinnego miasta i regionu.

Jest autorką recenzji, artykułów i opowiadań biograficznych.

Saga rodziny Meyów rozpoczyna się na początku XIX wieku i doprowadzona została do końca czasów współczesnych.

Autorka otworzyła z niezwykłą pieczołowitością losy rodziny Meyów.

Śledzimy ich burzliwe losy w okresie zaborów, I wojny światowej, odzyskania niepodległości, wojny polsko-bolszewickiej, II rzeczypospolitej, okupacji niemieckiej, Polski Ludowej

Opowieść ubarwiają liczne fotografie rodzinne.

To jednocześnie dziej Rypina w okrasie dwu ostatnich stuleci.

Obserwujemy jak wielka historia wpływa na losy rodzin i pojedynczych osób, które mimo wielu dziejowych zawieruch trwają, pracują i żyją w Rypinie i okolicach.

Cezariusz Papiernik - Opowiadania rypińskie

 

Cezariusz Papiernik

Opowiadania rypińskie
...z odrobiną sentymentu i erotyki w tle

Wszechnica Edukacyjna i Wydawnicza Verbum

Rypin-Warszawa 2015

Sygnatura SIRr XXXIIb/112

Cezary Papiernik urodził się przed wojna w Rypinie.

Działał aktywnie w harcerstwie.

Po wojnie ukończył studia dziennikarskie na Uniwersytecie Warszawskim.

Zaczynał jako reporter i publicysta prasowy.

Od początków istnienia związany był z Telewizją Polską.

Parał się reżyserią filmów dokumentalnych i oświatowych.

Był współautorem serii "Wielka historia małych miast".

Cezary Papiernik poświecił Rypinowi cztery zbiory opowiadań:

• Moja mała Ojczyzna (2003)
• Dorosłe dzieciństwo (2007)
• Zapiski z warszawsko-rypińskiej dekady (2011)
• Opowiadania rypińskie (2015)

"Opowiadania rypińskie" są również reportażami historycznymi.

Poświęcone są najnowszym dziejom miasta.

Wspomnienia odzwierciedlają wielki sentyment autora do Rypina i rodzinnych stron.

W zbiorze opublikowano dwanaście opowiadań.

Zbigniew Zbikowski - Transprussia

 

Zbigniew Zbikowski

Transprussia

Wydawnictwo Edipresse Polska

Warszawa 2013

Sygnatura SIRr W/RY/Zbi60

W Informatorium uruchomiliśmy Mini-Wypożyczalnię Beletrystyki Regionalnej „Żółty Regał”.  Jest to specjalny dział z powieściami, których fabuła została osadzona w województwie kujawsko-pomorskim. Oferujemy kryminały, romanse, powieści obyczajowe, powieści historyczne i powieści młodzieżowe. Mini-Wypożyczalni towarzyszy również profil @zoltyregal na Instagramie.

Zbigniew Zbikowski jest dziennikarzem i prozaikiem.

Opublikował szereg opowiadań oraz reportaży.

"Transprussia" to jego druga powieść.

Książka ta znalazła się w finale Europejskiej Nagrody Literackiej.

Akcja powieści dzieje się w Rypinie w czasie okupacji hitlerowskiej.

Wielokulturowy świat pogranicza kultur zostaje pochłonięty przez nazistowski totalitaryzm.

Mirosław Krajewski - Ksiądz kanonik doktor Antoni Podleś : (1934-1997)

 

Mirosław Krajewski

Ksiądz kanonik doktor Antoni Podleś
(1934-1997)

Dom Wydawniczy "Verbum"

Rypin 1997

Sygnatura SIRr  IIIB/Podleś Antoni

Prof. zw. dr. hab. Mirosław Krajewski jest wybitnym historykiem, politologiem i wydawcą.

Związany jest z Uniwersytetem Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy i Szkołą Wyższą im. Pawła Włodkowica w Płocku.

Jest prezesem Dobrzyńskiego Towarzystwa Naukowego.

Jest autorem i redaktorem ponad 140 książek o historii ziemi dobrzyńskiej, Mazowsza i Kujaw.

Biografia "Ksiądz kanonik doktor Antoni Podleś : (1934-1997)" opowiada o długoletnim proboszczu parafii  pod wezwaniem św. Stanisława Kostki w Rypinie.

Ksiądz Podleś Kierował parafią od 1982 roku do swojej przedwczesnej śmierci w 1997 roku.

Jego dziełem życia było siedmioletnia budowa kościoła  parafialnego.

Świątynia została poświęcona w 1990 roku.

Ksiądz troszczył się również o miasto Rypin i jego mieszkańców.

W 1996 roku Rada Miasta nadała księdzu Podlesiowi tytuł "Zasłużony dla miasta Rypina".

Rypin w starej fotografii - Krajobraz miasta - Ludzie w przestrzeni miasta

 

Rypin w starej fotografii 

T.1 - Krajobraz miasta
T.2 - Ludzie w przestrzeni miasta

Redakcja: Andrzej Szalkowski 

Wydawca: Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie

Rypin 2016

Sygnatura SIRr  VIII/R-6

Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie na 30-lecie swego istnienia zorganizowało wystawę "Rypin w starej fotografii".

Wystawa okazała się być wielkim sukcesem i cieszyła się bardzo dużym zainteresowaniem.

Pracownicy muzeum otrzymywali wiele próśb o publikację zbiorów fotograficznych w formie albumu.

Publikacja albumu stała się możliwa dzięki wsparciu Rypińskiego Stowarzyszenia Inicjatywa.

Fotografie pochodzą ze zbiorów Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie.

Fotografie zostały podarowane bądź udostępnione Muzeum na przestrzeni kilkudziesięciu lat jego działalności

Wiele starych zdjęć Rypina pochodzi z dawnych rypińskich zakładów fotograficznych.

Wiele zdjęć zostało wykonanych przez miejscowych pasjonatów fotografia.

Część zdjęć pochodzi od kolekcjonerów oraz od osób prywatnych.

Fotografiom towarzyszą obszerne opisy przygotowane przez Urszulę Forczmańską, Andrzeja Szalkowskiego, Błażeja Krajewskiego.

Album dzieli się na dwa tomy.

Tom pierwszy pokazuje widoki miasta i jego ulice, tom drugi skupia się na mieszkańcach starego Rypina.

Najstarsze zdjęcia sięgają początków XX wieku - najnowsze pochodzą z czasów PRL-u.

Zdjęcia ukazują życie codzienne miasta i ludzi.

Właściwie to ilustrowana historia Rypina w XX wieku.

Dziedzictwo archeologiczne północnej części ziemi dobrzyńskiej

 

Dziedzictwo archeologiczne północnej części ziemi dobrzyńskiej

Redakcja naukowa
Jadwiga Lewandowska

Wydawnictwo Adam Marszałek

Toruń 2016

Sygnatura SIRr VIb/2-30

Książka "Dziedzictwo archeologiczne północnej części ziemi dobrzyńskiej" jest zbiorem studiów poświęconych badaniom archeologicznym i historycznym północnej części ziemi dobrzyńskiej.

Artykuły są pokłosiem konferencji "Archeologiczne dziedzictwo miasta i gminy Rypin" zorganizowanej w czerwcu 2014 roku przez Gminę Rypin, Miasto Rypin, Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie i Fundację Vetustas Przestrzeń Pogranicza.

Okolice Rypina obfitują w dawne grody, zamki, zapomniane osady i kultury, cmentarze.

Dzięki badaniom archeologów udaje się wydobyć z mroków pradziejów dziedzictwo Rypina, historię zamków w Radzikach Dużych i Sadłowie, przeszłość osad w Borzymie, Starorypinie, dzieje starożytnych cmentarzy w Mariankach i Sadłowie.

Książka składa się z kilkunastu studiów:

• Katarzyna Kilinowska - Podstawy prawnej ochrony zabytków archeologicznych
• Kazimierz Grążawski, Jadwiga Lewandowska - Dziedzictwo kulturowe północnej części ziemi dobrzyńskiej (gminy Rypin i miasta Rypin) jako czynnik promocji regionu - wybrane zagadnienia
• Filip Marciniak - Najstarszy ślad obecności człowieka z okolic Starorypina
• Filip Marciniak - Zapomniane cmentarzysko w Mariankach
• Artur Kurpiewski, Jadwiga Lewandowska, Jakub Mosiejczyk - Badania archeologiczne cmentarzyska kultury wielbarskiej w Sadłowie (Sadłowie Nowym)
• Jacek Bojarski - Grodzisko w Borzyminie, gm. Rypin w świetle badan archeologicznych
• Jadwiga Lewandowska - Odkryte skarby, nierozwiązane zagadki i nowe perspektywy badawcze Starego Rypina
• Wiesław Małkowski - Nieinwazyjne rozpoznanie wybranych stanowisk średniowiecznego zespołu osadniczego w Starorypinie, gm. Rypin, woj. kujawsko-pomorskie
• Leszek Kajzer - O zamku w Sadłowie raz jeszcze
• Anna Marciniak-Kajzer - O jeszcze jednym zamku w okolicach Rypina
• Paweł Ptaszyński - Założenia urbanistyczne średniowiecznego Rypina w świetle dokumentów i zabytków
• Krzysztof Mikulski - Herb, flaga, pieczecie i sztandar gminy Rypin
• Jadwiga Lewandowska, Paweł Moszczyński - wizualizacja grodu w Starym Rypinie z pierwszej połowy XIV w.

Barwy życia

 

Barwy życia

Wydawca: Miejsko-Powiatowa Biblioteka Publiczna w Rypinie

Rypin 2015

Sygnatura SIRr XXXIIb/79

Od 2000 roku przy Miejsko-Powiatowej Bibliotece Publicznej w Rypinie działa Klub Literacki im. Edwarda Walasiewicza.

W jego ramach twórcy związani z Rypinem publikują swoje utwory, organizują spektakle poetyckie i spotkania autorskie.

"Barwy życia" to już kolejny zbiór wierszy wydany przez Klub Literacki.

Antologię tworzą utwory pięciorga poetów:

• Mirosławy Kowalczyk
• Urszuli Beaty Małkińskiej
• Agnieszki Wawrzyńskiej
• Andrzeja Partyki
• Henryka Nadlewskiego

Tomasz Marciniak, Daniel Baum - Cud nad Rypienicą

 

Tomasz Marciniak (scenariusz)
Daniel Baum (rysunki)

Cud nad Rypienicą

Wydawca: Miejsko-Powiatowa Biblioteka Publiczna w Rypinie

Rypin 2015

Sygnatura SIRr XXXIIb/82

Z okazji 950-lecia Rypina oraz swojego 70-tego jubileuszu Miejsko-Powiatowa Biblioteka Publiczna w Rypinie wydała historyczno-fantastyczny komiks "Cud nad Rypienicą."

Komiks promuje nie tylko bibliotekę, ale i miasto Rypin.

Autorem scenariusza jest Tomasz Marciniak - doktor socjologii, wykładowca, który zajmował się między innymi kulturą masową.

Wiele razy zasiadał w jury Międzynarodowego Festiwalu Komiksu w Łodzi.

Tworzył scenariusze do komiksów Bohdana Butenki, Szarloty Pawel-Kroll czy Aleksandry Spanowicz.

Był współzałożycielem Asocjacji Komiksu w Toruniu.

Autorem rysunków jest Daniel Baum - artysta malarz, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi.

Jest autorem rysunków do komiksów "Stąd do wolności", "Bałuty", "Cena wolności", "Doktor esperanto".

Jest też współtwórcą pierwszego na świecie komiksu przystosowanego dla czytelników widzących i niewidzących w ramach projektu Komiks Braillem.

"Cud nad Rypienicą" jest książką z gatunku fantastyki - opowiada współczesną legendę miejską.

Jej akcja dzieje się w Rypinie.

Bohaterem komiksu jest sympatyczny dinozaur Rypilla, ratująca miasto przed potworami.

Wspiera ją legendarny założyciel miasta - rycerz Rypa.

Oprócz nich w książce pojawiają się autentyczni mieszkańcy Rypina, bibliotekarze, urzędnicy, pracownicy centrum handlowego, ksiądz proboszcz, dyrektor biblioteki, dyrektor muzeum oraz radni i burmistrz Rypina.

Komiks jest niezwykle zabawny.

Polecamy go młodszymi i starszym.

Gratulujemy bibliotekarzom z Rypina świetnego pomysłu.

Piotr Gałkowski - "Lech" Rypin (1922-2007)

 

Piotr Gałkowski

"Lech" Rypin
(1922-2007)

Wydawca: REJS

Rypin 2007

Sygnatura SIRr XXVII/28

Piotr Gałkowski jest znanym regionalistą, badaczem i dokumentalistą dziejów Rypina i ziemi dobrzyńskiej.

Książka "Lech Rypin" powstała z okazji 85. rocznicy utworzenia Klubu Sportowego "Lech" w Rypinie.

Opracowanie otwiera obszerny i starannie udokumentowany rozdział poświęcony narodzinom drużyny piłkarskiej w Rypinie i jej dziejom w okresie II Rzeczypospolitej.

Autor zebrał wiele cennych informacji studiując przedwojenną prasę "Kronikę Rypińską" i "Gazetę Rypińską".

Udało mu się również dotrzeć do bardzo wielu starych zdjęć przedstawiających rypińskich piłkarzy.

Rozdział poświęcony latom wojny i okupacji oparty jest z oczywistych przyczyn głównie na relacjach światków.

Polski sport był wówczas zakazany.

Mimo tego 12 września 1943 roku "dzika" polska drużyna rozegrała mecz z żołnierzami niemieckimi, budującymi wojskowe lotnisko.

Polacy wygrali 5:2.

Do rewanżu nie doszło, gdyż polskich piłkarzy zatrzymało Gestapo.

Kolejny rozdział opisuje ruch sportowy w Rypinie w latach 1945-1957.

Należny podkreślić ogromny trud jaki sobie zadał autor książki, gdyż nie zachowało się archiwum "Lecha" Rypin i wszystkie wiadomości pochodzą z bardzo żmudnej kwerendy w prasie lokalnej.

Klub Sportowy "Lech" Rypin został reaktywowany w 1957 roku.

Opracowanie szczegółowo relacjonuje rok po roku wszystkie sezony z lat 1957-2007.

Podkreślić należy również bogatą dokumentację fotograficzną drużyny opublikowaną na kartach książki.

Publikację zamykają biogramy prezesów "Lecha", jego trenerów oraz zawodników.

Książka została bardzo starannie wydana, w twardej okładce, na kredowym papierze z licznymi czarno-białymi i kolorowymi fotografiami.

Serdecznie gratulujemy piłkarzom i mieszkańcom Rypina tak wartościowej publikacji.